Geçici verginin tahakkuku peşin vergi şeklinde de adlandırılmaktadır. Geçici vergi tahakkuku serbest meslek erbaplarını kapsamaktadır. Geçici vergi aynı zamanda kurumsal vergi mükelleflerini ve gerçek usulde vergilerin ticari kazanç sahiplerini de kapsayan bir vergi türüdür. Bu verginin hesaplanması Gelir ve Kurumlar Vergisi tarafından yapılmaktadır. Vergi hesabında üç aylık kazanç dönemlerinden yararlanılmaktadır. Hem Gelir Vergisi hem de Kurumlar Vergisi hesaplamaları yıl sonunu beklemeden yapılmaktadır. Muhasebe işlemleri bazında üç aylık dönemlerde kazanç elde edilmekte ve peşin olarak ödemelerin yapılması sağlanmaktadır.
Geçici Vergi Tahakkuku Kimleri Kapsamaktadır?
Geçici verginin kapsadığı kişiler basit usulde vergi verenler haricinde değerlendirilmektedir. Kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları, kurumlar vergisi mükellefleri vergi verme mecburiyeti taşımaktadır. Ayrıca aşağıdaki maddelerde de verginin kapsadığı gruplar yer almaktadır:
- Türkiye’de daimi temsilciler ya da işletmeler geçici vergilerini ödemek zorundadır.
- Yukardaki maddeye ek olarak dar mükellefiyete tabi tutulan kurumlar ve yaptıkları faaliyetler yüzünden geçici bir işte çalışanlar da geçici vergi ödemek zorundadır.
- Kolektif şirketler ve gelir vergisi mükellefi şirketler geçici vergi mükellefi olarak sayılamamaktadır. Buna ek olarak komandit şirketler ve kurumlar da geçici vergi mükellefi olarak gösterilememektedir. Adi ortaklıklar ile kolektif şirketler ortakların komandite şirketten aldıkları kazançları geçici vergiye dâhil etmektedir. Kazançlar ticari, şahsi, mesleki şekilde farklı gruplara ayrılmaktadır.
- Yukarda sayılan gruplara dâhil olmanın yanı sıra gelir vergisi ve kurumlar vergisinden muaf olan kişilerden geçici vergi tahakkuku tahsil edilememektedir.
- Bu muafiyet şartlarını sağlayamayan her bir kişi mükellef oldukları tarihten itibaren geçici vergilerini vermek ile sorumlu tutulmaktadır.
- İnşaat ve onarım işi yapan mükellefler özellikle noter bulunmayan yerlerde elde ettikleri kazançlar üzerinden geçici vergi vermemektedir.
- Adalet Bakanlığı tarafından geçici yetkili noter yardımcıları olarak görevlendirilenler de elde ettikleri kazançlar üzerinden vergi vermemektedir.
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanmaktadır?
Geçici verginin hesaplanması geçici vergi oranına bağlı olarak yapılmaktadır. Kurumlar Vergisi mükelleflerinin belirlediği bu oran beşte bir şeklindedir. Gelir Vergisi mükellefleri için belirlenen vergi oranı %15’tir. Üç aylık dönem için hesaplanan kar ve zarar durumu yılın başından itibaren hesaplanmaktadır. Yılın başından dönemin sonuna kadar uygulanan kümülatif hesaplamalar beyannamede yer almaktadır. Bir önceki dönemde hesaplanan geçici vergi tutarları mahsup edilmekte ve bir önceki dönemde elde edilen kazanca bağlı olarak vergi tahakkuku hesaplanmaktadır.
Müşavirler tarafından geçici vergilerin hesabının yapılması ilgili mükelleflere iletilmektedir. Ödeme ihtimali olan geçici vergi tutarlarını hesaplamak için düzenli olarak gelir gider takibi yapılmaktadır.
Geçici Verginin Ödenme Zamanı
Geçici verginin ödenmesi içinde bulunulan üç aylık dönemin bitimini kapsamaktadır. Sonraki ikinci ayın on yedinci gününe kadar ödemenin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Geçici vergi tahakkuku için bir örnek olarak nisan mayıs haziran aylarında Geçici Vergi Beyannamesi’nin 17 Ağustos tarihine kadar ödenmesi gerektiği verilebilmektedir.
Geçici Vergi İçin Gereken Belgeler
Geçici vergi için ihtiyaç duyulan belgeler mükelleflerin bağlı bulundukları türe göre değişiklik göstermektedir. Mükellefiyete göre gerekli olan belgeler ve belgelerin açıklamaları aşağıda yer almaktadır:
- Kurumlar vergisi mükellefleri için gerekli görülen belgeler: Gelir vergisi beyannamesi ile gelir vergisi tablosu bu grupta yer alan mükellefler tarafından gerekli görülen belgeler arasındadır.
- İşletmesinde bilanço tutan mükellefler için gereken belgeler: Gelir vergisi beyannamesi ve ilgili gelir tablosu bilanço tutan mükellefler için önemli bir yere sahiptir.
- Serbest meslek yapar iken aynı zamanda kazanç defteri tutan mükellefler: Bu grupta yer alan bireyler geçici vergi beyannamesinin yanı sıra serbest meslek kazanç birimlerini de sunmalıdır.
- İşletme defteri tutmak ile yükümlü mükellefler: Bu grupta yer alan bireyler gelir vergisi beyannamesi ile hesap özetini bir arada sunmalıdır.
Geçici Verginin Oranları
Geçici vergi oranları gelir vergisi mükellefleri için %15 şeklinde belirlenmektedir. Kurumlar vergisi mükellefleri ise %25’lik bir geçici vergi oranı ile değerlendirilmektedir. Üçer aylık dönemlerde belirli bir kar ve zarar durumu kümülatif olarak hesaplanmaktadır. Bu hesaplamalar yılın başından başlayarak dönem sonuna doğru yapılmaktadır. Bir önceki dönem yapılan hesaplamaların belirli bir kısmı geçici vergi tutarı beyannamesinden düşülmektedir. Bu sayede bir önceki döneme ilave olarak yapılan kazanç üzerinden bir geçici vergi tahakkuku elde edilmektedir.
Ayrıca Tahsilat Makbuzu Nedir? Nasıl Kesilir? Bilgilerine de bakabilirsiniz.